Oturum Aç

Republic of Türkiye Ministry of Transport and Infrastructure

General Directorate Of State Airports Authority

88 Logo
red Logo
444 34 64

TR

Dictionary of Aviation Terms

Font Size
A

Türkçe Terim İngilizce Terim AÇIKLAMA
radar radar Belirli bir menzil içindeki nesneleri tespit etmek için elektromanyetik dalgaları kullanan sistemlerdir.
radar radar Belirli bir menzil içindeki nesneleri tespit etmek için elektromanyetik dalgaları kullanan sistemlerdir.
radar advisory radar tavsiyesi Radar gözlemine dayanan bilgi ve tavsiye hizmeti .
radar approach radarlı yaklaşma Bir radar kontrolörünün yönetimi altında bir uçak tarafından icra edilen yaklaşma.
radar approach control facility radar yaklaşma kontrol ünitesi İniş- kalkış veya transit geçiş yapan trafiklere, tanımlanmış hava sahası içerisinde radarlı (veya radarsız) hizmet veren hava trafik kontrol ünitesidir.
radar contact radar teması Radar ekranında, radar blip veya radar pozisyon sembolünün belirli bir uçağa ait olduğunun görülmesi ve tanımlanmasıyla ortaya çıkan durumdur. Hava trafik kontrol ünitesi tarafından, radar ekranında bir uçağın tanımlandığının ve bu uçağın radarda takibinin radar tanımlaması sona erdirilene kadar süreceği anlamında kullanılır. Radar hizmeti keza gereklilik ve kapasite bu pilotun zorunlu rapor noktaları üzerinde rapor vermeyi kesmesi anlamına da gelir.
radar control service radar kontrol hizmeti Radardan alınan bilgilerin hava trafik kontrol hizmetinin sağlanmasında direkt olarak kullanıldığını belirtmekte kullanılan terimdir.
radar data processing system radar veri işleme sistemi Bir veya daha fazla kaynaktan gelen bilgilerin radar işlemlerinde kullanılmasını sağlayan sistem.
radar environment radar ortamı Radar hizmetinin verilebileceği sahalar .
radar hizmeti radar service Direkt olarak radar vasıtasıyla sağlanan bir hizmeti gösteren terimdir.
radar identification radar tanımlaması Belirli bir radar blip’i veya radar pozisyon sembolünün belirli bir uçakla eşleştirilmesi işlemi.
radar identified aircraft radarda tanımlanmış uçak Radar ekranında, pozisyonu izlenen bir hedef ya da sembol ile eşleşmiş olan uçak.
radar istasyonları kaplama hesaplayıcısı radar station coverage calculator Eurocontrolün geliştirdiği radar kapsama alanlarını hesaplayan unix tabanlı bir yazılım.
radar kontrol hizmeti radar control service Radardan alınan bilgilerin hava trafik kontrol hizmetinin sağlanmasında direkt olarak kullanıldığını belirtmekte kullanılan terimdir.
radar ortamı radar environment Radar hizmetinin verilebileceği sahalar .
radar service radar hizmeti Direkt olarak radar vasıtasıyla sağlanan bir hizmeti gösteren terimdir.
radar station coverage calculator radar istasyonları kaplama hesaplayıcısı Eurocontrolün geliştirdiği radar kapsama alanlarını hesaplayan unix tabanlı bir yazılım.
radar tanımlaması radar identification Belirli bir radar blip’i veya radar pozisyon sembolünün belirli bir uçakla eşleştirilmesi işlemi.
radar tavsiyesi radar advisory Radar gözlemine dayanan bilgi ve tavsiye hizmeti .
radar teması radar contact Radar ekranında, radar blip veya radar pozisyon sembolünün belirli bir uçağa ait olduğunun görülmesi ve tanımlanmasıyla ortaya çıkan durumdur. Hava trafik kontrol ünitesi tarafından, radar ekranında bir uçağın tanımlandığının ve bu uçağın radarda takibinin radar tanımlaması sona erdirilene kadar süreceği anlamında kullanılır. Radar hizmeti keza gereklilik ve kapasite bu pilotun zorunlu rapor noktaları üzerinde rapor vermeyi kesmesi anlamına da gelir.
radar veri işleme sistemi radar data processing system Bir veya daha fazla kaynaktan gelen bilgilerin radar işlemlerinde kullanılmasını sağlayan sistem.
radar yaklaşma kontrol ünitesi radar approach control facility İniş- kalkış veya transit geçiş yapan trafiklere, tanımlanmış hava sahası içerisinde radarlı (veya radarsız) hizmet veren hava trafik kontrol ünitesidir.
radarda tanımlanmış uçak radar identified aircraft Radar ekranında, pozisyonu izlenen bir hedef ya da sembol ile eşleşmiş olan uçak.
radarlı saha kontrol derecesi --- Sorumluluk sahibi olduğu kontrollü hava sahası dahilindeki uçaklara radarlı saha kontrol hizmeti sağlayan hava trafik kontrolörlerinin sahip olması gereken derecedir.
radarlı yaklaşma radar approach Bir radar kontrolörünün yönetimi altında bir uçak tarafından icra edilen yaklaşma.
radarlı yaklaşma kontrol derecesi --- Sorumluluk sahibi olduğu kontrol sahası dahilinde, inen ve kalkan uçaklar ile kontrol sahasını kullanan diğer uçaklara, radarlı yaklaşma kontrol hizmeti sağlayan hava trafik kontrolörlerinin sahip olması gereken derecedir.
radarsız ayırma non-radar separation Ayırma yapmak için kullanılan uçak pozisyon bilgisinin radar dışındaki diğer referanslardan alınmasını ifade eder.
radarsız saha kontrol derecesi ---- Sorumluluk sahibi olduğu kontrollü hava sahası dahilindeki uçaklara radarsız saha kontrol hizmeti sağlayan Hava Trafik Kontrolörlerinin sahip olması gereken derecedir.
radarsız yaklaşma kontrol derecesi ---- Sorumluluk sahibi olduğu kontrol sahası dahilinde, inen ve kalkan uçaklar ile kontrol sahasını kullanan diğer uçaklara, radarsız yaklaşma kontrol hizmeti sağlayan hava trafik kontrolörlerinin sahip olması gereken radarsız yaklaşma kontrol derecesidir.
radial radyal Seyrüsefer cihazları tarafından verilen açısal bilgi.
radio radyo Haberleşme için kullanılan telsiz cihazıdır. Aynı zamanda, bir uçuş hizmet istasyonunu belirtmek için de kullanılabilir.
radio altimeter radyo altimetre Uçağın yerden olan yüksekliğini belirlemek için, radyo dalgalarının gönderilerek yerden yansımasını sağlayan, uçakta bulanan cihaz.
radio communication performance type radyo muhabere performans tipi Haberleşme işlem zamanı, sürekliliği, geçerliliği ve doğruluğu gibi parametreler için tahsis edilmiş değerleri temsil eden (örneğin; RCP 240 gibi) tanıtma.
radio direction – finding station radyo yön bulma istasyonu Diğer istasyonların yönlerini hesaplamak amacıyla tasarlanmış bir radyo istasyonu.
radio navigation radyo seyrüseferi Seyrüsefer amaçlı bir pozisyonun belirlenmesinde radyo dalgalarının kullanılması .
radiotelephony (RT) telsiz telefon Sesli (Sesi modüle edilmiş telsiz dalgalarıyla göndererek) bilgi alıverişinin temel alındığı haberleşme şekli.
radyal radial Seyrüsefer cihazları tarafından verilen açısal bilgi.
radyo radio Haberleşme için kullanılan telsiz cihazıdır. Aynı zamanda, bir uçuş hizmet istasyonunu belirtmek için de kullanılabilir.
radyo altimetre radio altimeter Uçağın yerden olan yüksekliğini belirlemek için, radyo dalgalarının gönderilerek yerden yansımasını sağlayan, uçakta bulanan cihaz.
radyo muhabere performans tipi radio communication performance type Haberleşme işlem zamanı, sürekliliği, geçerliliği ve doğruluğu gibi parametreler için tahsis edilmiş değerleri temsil eden (örneğin; RCP 240 gibi) tanıtma.
radyo seyrüseferi radio navigation Seyrüsefer amaçlı bir pozisyonun belirlenmesinde radyo dalgalarının kullanılması .
radyo yön bulma istasyonu radio direction – finding station Diğer istasyonların yönlerini hesaplamak amacıyla tasarlanmış bir radyo istasyonu.
raining certificate eğitim belgesit Eğitim Talimatı kapsamında eğitime katılanlara verilen sertifika veya katılım belgesi.
ramp hizmeti ramp service Ramp hizmeti apronda uçakların park ettirilmesi, yolcu, bagaj ve kargonun yüklenmesi, boşaltılması ve apronda ihtiyaç duyduğu diğer hizmetlerin (de/anti-icing, temiz su ikmali, foseptik, yolcu merdiveni, air starter, APU, uçak temizliği vb.) tamamını kapsar.
ramp service ramp hizmeti Ramp hizmeti apronda uçakların park ettirilmesi, yolcu, bagaj ve kargonun yüklenmesi, boşaltılması ve apronda ihtiyaç duyduğu diğer hizmetlerin (de/anti-icing, temiz su ikmali, foseptik, yolcu merdiveni, air starter, APU, uçak temizliği vb.) tamamını kapsar.
randevu noktası rendezvous point Yol kavşağı, kesişen yol ya da başka bir yerde belirlenmiş, acil duruma müdahale edecek personel ve araçların uçak kaza-kırımında olay yerine gitmeden önce talimat almaları için belirlenmiş yerdir.
random Rastgele Rastgele
rapid exit taxiway hızlı çıkış taksi yolu İnen uçakların, piste dar bir açıyla bağlanan ve diğer çıkış taksi yollarında yapılandan daha yüksek hızlarla dönüş yapmasını sağlayan, böylece pistin işgal süresini azaltan taksi yolu.
rapor noktası reporting point Aletli uçuş kuralları içinde rapor edilmesi istenilen, bir seyrüsefer yardımcısı ile belirtilmiş nokta.
rating derecelendirme Hava Trafik Kontrolörlerinin Pilotların ve Bakım Teknisyenlerinin kontrol ünitesinin bir veya birden fazla bölümünde çalışabilmesi için her yıl periyodik sınavlarla otorite tarafından verilen yeterlilik belgesi.
rating training derece eğitimi Hava trafik kontrolörünün derece alabilmesi için verilen eğitim.
raylı sistem monorail system Tek hat üzerinde havadan, el değmeden Seviye 5 bölgesindeki kirli bagajların taşınmasında kullanılan raylı sistemi.
ready mixed concrete hazır beton Bilgisayar kontrolüyle istenilen oranlarda bir araya getirilen malzemelerin, beton santralinde veya mikserde karıştırılmasıyla üretilen ve tüketiciye taze beton olarak teslim edilen betondur.
receiving carrier teslim alacak olan taşıyıcı Bir birim yükleme aracını (ULD), transfer eden bir taşıyıcıdan, bir transfer noktasında alan bir taşıyıcı.
recording and playback system kaydetme ve dinleme sistemi Sistemlerde kaydetme ve yeniden oynatma imkanı veren sistemlerdir.
red signal rocked kırmızı işaret fişeği Uçuştaki hava aracına daha önceki talimatlara rağmen şimdilik inmeyin.
reduced vertical seperation minima approval azaltılmış dikey ayırma miniması onayı İlgili Devlet otoritesi tarafından belirli kriterler göz önüne alınarak, bir uçağın RVSM onayının verilmesi işlemidir.
reduced vertical seperation minima entry point azaltılmış dikey ayırma miniması giriş noktası Avrupa RVSM hava sahasına girmeden önce, girdiği sırada yada hemen sonrasında, uçağın geçtiği ve geçmesinin beklendiği ilk rapor noktası.
reduced vertical seperation minima exit point azaltılmış dikey ayırma miniması çıkış noktası Bir hava aracının RVSM (azaltılmış dikey ayırma minimumu) sahasından çıkış noktası.
refakatsiz bagaj unaccompanied baggage Uçak altında (hold) taşınmak üzere kabul edilmiş ve chek-in yapan yolcusu uçakta bulunmayan bagaj.
referans noktası reference point Havaalanının coğrafi pozisyonu belirlenmiş bir noktasıdır.
reference point referans noktası Havaalanının coğrafi pozisyonu belirlenmiş bir noktasıdır.
refresher training yenileme eğitimi Operasyona yönelik geçmiş ve güncel bilgilerin yenilenmesi .
refueller tanker Uçağa yakıt ikmali için kullanılan ve arkasındaki tankında yakıt bulunan araç.
registration tescil Ulusal sivil havacılık otoritelerince uçakların hangi ülkeye ait olduklarının belirlenmesi amacıyla kayıt altına alınması.
regülatör binası ---- pist aydınlatma sistemlerinin kumanda ve kontrolunu sağlayan, sistem, cihaz ve ekipmanların bulunduğu binadır.
rejected take-off area Vazgeçilen kalkış alanı Bir heliport üzerinde bulunan, performans sınıfı 1’de işletilen helikopterlerin bir reddedilmiş kalkışı tamamlamaları için elverişli olan belirli bir alan.
release time devir zamanı Bir uçağın, diğer bir hava trafik kontrolörü ya da ünitenin kontrolüne devredileceği zaman.
relief flight yardım uçuşu Yiyecek, tıbbi malzeme gibi konularda veya acil bir durum halinde insani amaçlara yönelik yapılan bölgesel veya uluslararası yapılan uçuşları kapsar.
rendezvous point randevu noktası Yol kavşağı, kesişen yol ya da başka bir yerde belirlenmiş, acil duruma müdahale edecek personel ve araçların uçak kaza-kırımında olay yerine gitmeden önce talimat almaları için belirlenmiş yerdir.
repetitive flight plan (RPL) sürekli uçuş planı Sık sık tekrarlanan, düzenli olarak yapılan temel bazı özellikleri benzer olan belirli uçuşlara ait bir uçuş planı.
reporting point rapor noktası Aletli uçuş kuralları içinde rapor edilmesi istenilen, bir seyrüsefer yardımcısı ile belirtilmiş nokta.
required communication performance gerekli muhabere performansı Hava Trafik Yönetimi (ATM) fonksiyonlarını desteklemek amacıyla belirlenmiş operasyonel muhabere gerekliliklerinin tanımı.
required navigation performance (RNP) gerekli seyrüsefer performansı Tanımlanmış bir hava sahası içinde seyrüsefer faaliyeti için gereken performans gereklilikleri.
required navigation performance type gerekli seyrüsefer performansı tipi Tüm uçuş süresince, uçuşların asgari % 95 oranında arzu edilen pozisyondan deniz mili olarak uçulması gereken mesafeyi belirten değer.
rescue coordination center kurtarma koordinasyon merkezi Bir arama-kurtarma bölgesinde arama kurtarma operasyonlarının yürütülmesini koordine etmekten ve arama kurtarma hizmetlerinin etkili bir şekilde yürütülmesinden sorumlu birim.
rescue unit kurtarma birimi Arama ve kurtarmanın hızlı bir şekilde gerçekleştirilmesi için uygun ekipman sağlanmış eğitimli personellerden oluşan bir birim.
resolution advisory çözüm önerisi TCAS cihazı tarafından Uçakların çarpışma riskine karşı, pilota sunulan çözüm önerisidir.
Response Time Müdahale Süresi ARFF (Havaalanı kurtarma ve yangınla mücadele) birimine verilen ilk alarmın alındığı süreyle, olay yerine ilk ulaşan yangın söndürme aracının üzerinde taşıdığı yangın söndürme malzemesine yönelik olarak belirlenen deşarj oranının %50`sini uyguladığı zamana kadar geçen süredir.
restricted area tahditli saha Bir ülkenin hükümranlık bölgesinde olup, içinde uçuş yapılmasının belli şartlara bağlandığı sahalardır.
restricted time for learning öğrenme için sınırlandırılmış zaman Eğitici tarafından, öğrencinin çalışma zamanının belirlenmesi.
resume normal speed normal hızınıza dönün ATC tarafından pilota daha önce verilmiş hız tahdidinin kaldırıldığını bildirmek amacıyla kullanılır. Bununla birlikte “Resume Normal Speed” talimatı , özellikle ATC tarafından aksi belirtilmedikçe, uçuşun ilgili bölümü için yayınlanmış uygulanmakta olan usullere ilişkin hız tahditlerini ortadan kaldırmaz.
retaining wall istinat duvarı Zemin yüzeyinde meydana gelen, ani değişimleri düşeye yakın bir düzlemde kontrol altına almak, yanal toprak basıncına direnmek, zeminin doğal şev açısı ile yayılmasını engellemek için kullanılan yapılara istinat duvarı denir.
retaining wall which is close to a river bank sedde istinat duvarı Kıyıların erozyondan veya taşkınlardan korunmasını sağlamak amacıyla nehir kenarına yapılan yapılara sedde istinat duvarı denir.
rezerve --- Uçucu personelin aylık uçuş planlaması dışında ihtiyaç duyulacak uçuş ve yer görevleri için hazırlıklı bulunması halidir.
ring hattı ---- Elektrik-Elektronik sistemlerinin, iki farklı noktadan ve kapalı bir ağ üzerinden beslendiği hatlardır.
risk analizi risk analysis Kötü hava koşullarının devam etme süresini analiz eden ve riski belirleyen bir çalışma.
risk analysis risk analizi Kötü hava koşullarının devam etme süresini analiz eden ve riski belirleyen bir çalışma.
risk of collision çarpışma riski Ciddi çarpışma risklerinin ortaya çıktığı uçakların yakın geçme durumlarının risk sınıflandırması.
RNAV approach RNAV yaklaşması Uçaktaki RNAV ekipmanlarına dayanılarak seyrüseferin yapıldığı bir aletli yaklaşma usulü.
RNAV yaklaşması RNAV approach Uçaktaki RNAV ekipmanlarına dayanılarak seyrüseferin yapıldığı bir aletli yaklaşma usulü.
road-holding position road-holding position Araçların beklemeleri gerektiğinde, beklemeleri için tayin edilmiş yer.
road-holding position araç yol bekleme pozisyonu Araçların beklemeleri gerektiğinde, beklemeleri için tayin edilmiş yer.
rock ground kaya zeminler İklimsel nedenlerden dolayi bozulmamiş, az çatlaklı, sağlam zemin tipi. Zemin emniyet gerilmesi değeri 3,5-30 kg/ cm² arasındadır.
rota route Uçağın coğrafi bir noktaya veya hava yoluna göre 2 boyutlu pozisyonunu belirtir.
rota track Bir uçağın çizdiği yolun, yer üzerindeki izdüşümü olup, istikameti herhangi bir noktada Kuzeyden (hakiki, manyetik veya grid) derece olarak ifade edilir.
route rota Uçağın coğrafi bir noktaya veya hava yoluna göre 2 boyutlu pozisyonunu belirtir.
route segment yol dilimi Uçuş planındaki arka arkaya gelen iki belirli nokta ile belirlenmiş uçulacak yolun bir bölümü.
routing table yol seçim listesi Bir mesajın gideceği kanal yolunu belirler. Eurocontrol tarafından güncellenir.
RTIL Pıst Eşiği Tanıtma Işıkları Genellikle hassas yaklaşmasız pist eşiklerinde kullanılır. Pist eşik ışıklarının hizasında, Pist kenar ışıklarının hizasından ise 10 metre açıklıkta tesis edilen ve dakikada 60 veya 120 defa çakan beyaz renkli ışık sistemidir.
runway pist Uçakların inişi ve kalkışı için hazırlanmış bir kara havaalanı üzerinde belirlenmiş bir dikdörtgen alan.
runway capacity pist kapasitesi Belirlenmiş bir zaman aralığı içerisinde, iniş- kalkış hizmeti alabilecek uçak sayısı.
Runway Centre-Line Lights Pist Merkez Hattı Işıkları: Pist eksenini işaretlemek maksadıyla, pist eşiğinden itibaren pist sonuna kadar, 15 metreyi geçmeyecek şekilde, gömülü tipte ve iki yönlü imal edilen kırmız-beyaz renkli ışık sistemidir. Kalkış yönünde, eşikten itibaren, pist sonuna 900 metre mesafeye kadar olanlar BEYAZ renkli, Sonraki 600 metrelik kısımdakiler birer atlamalı olarak KIRMIZI-BEYAZ, pist sonuna 300 metre mesafedekiler ise KIRMIZI renklidir. Cat 2 ve Cat 3 ışıklandırma sistemlerinde tesis edilmesi zorunludur.
Runway Edge Lights Pist Kenar Işıkları Pistin her iki kenarında pist boyunca 60 metreden fazla olamayan aralıklarla, pistin kullanılabilir bölümünün kenarına 3 metreyi geçmeyecek şekilde yerleştirilmiş ışıklardır. Aşağıda bahsedilen bölüm haricinde kalan pist kenar ışıkları beyaz renklidir. -Kaydırılmış eşik durumunda, yaklaşma istikametindeki pist başı ile kaydırılmış eşik arasında yer alan pist kenar ışıkları KIRMIZI renklidir. -Her iki pist başında 600 metrelik kısımda yer alan armatürlerden iniş istikametinde olanlar BEYAZ renkli, kalkış yönündekiler ise SARI renklidir.
Runway End Lights Pist Sonu Işıkları Pistin sonunu belirlemek amacıyla kullanılan kırmızı renkli ışık dizisidir. Pist sonu ışıkları kalkış yönüne tevcihlidirler.
runway end safety area pist sonu emniyet sahası Esasen piste erken temas eden veya pistte duramayan bir uçağın hasar riskini azaltmak üzere tasarlanmış, pist merkez hattı uzantısına simetrik ve şerit sahanın sonuna bitişik bir saha.
runway guard lights pist koruma ışıkları Pilotları veya araç sürücülerini, aktif bir piste girmek üzere oldukları konusunda ikaz etmesi amaçlanan bir ışık sistemi.
runway heading pist istikameti Pist merkez hattı uzantısına tekabül eden manyetik istikamettir. Ancak bu, pist üzerinde yazılı pist numarası değildir. Örneğin bir pistin numarası 04 olabilir, ( 04 pisti diye adlandırılır ) ancak pistin manyetik başı 044 derecedir. Pist numaraları bu manyetik uçuş başlarının yuvarlanmasıyla oluşturulur.
runway ın use/ active runway kullanılan pist /aktif pist O an için, kalkış veya iniş amaçlı kullanılan pist veya pistler, çoklu pist kullanımlarında tüm kullanılan pistler aktif kabul edilir.
runway number pist numarası Pist merkez hattı uzantısına tekabül eden manyetik istikamettir. İstikametleri pilotlara manyetik kuzeye göre gideceği yönü gösteren bir görsel yardımcıdır. Pistin manyetik kuzey ile yaptığı açı eğer 2 basamaklı bir sayı ise bunun önüne "0" konularak Pist numaraları bu manyetik uçuş başlarının yuvarlanmasıyla oluşturulur. 01 ile 36 arasında bir sayıdır. Mutlaka iki başamaklı yazılır. Örn: 44/224 olan pistin pist başı numarası 04/22 olur.
runway strip pist şeridi Aşağıdaki amaçlar için öngörülmüş, pisti ve (varsa) durma uzantısını içeren belirli bir alan: a) Pistten çıkan bir uçağın göreceği hasar riskini azaltmak; ve b) Kalkış veya iniş operasyonları sırasında üzerinden uçan uçakları korumak için.
runway turn pad pist dönüş cebi Bir kara havaalanında pist üzerindeki hava aracının 180 derecelik bir dönüşü tamamlaması amacıyla piste bitişik belirlenmiş bir alan.
runway visual range pist görüş mesafesi Bir pistin merkez hattı üzerindeki bir uçağın pilotunun, pist yüzey işaretlemelerini veya pistin şeklini veya merkez hattını gösteren ışıkları görebileceği mesafe.
runway-holding position pist bekleme pozisyonu Havaalanı kontrol kulesi tarafından başka şekilde onaylanmadıkça, taksi yapan uçakların ve araçların duracağı ve bekleyeceği bir ILS/MLS kritik/hassas alanını, bir mania sınırlama yüzeyini veya bir pisti korumak üzere öngörülen belirli bir yer.
runway-holding position pist bekleme pozisyonu Havaalanı kontrol kulesi tarafından başka şekilde onaylanmadıkça, taksi yapan uçakların ve araçların duracağı ve bekleyeceği bir ILS/MLS kritik/hassas alanını, bir mania sınırlama yüzeyini veya bir pisti korumak üzere öngörülen belirli bir yer.
rüzgar kesmesi wind shear Rüzgarın hızında ve /veya yönünde kısa mesafelerde meydana gelen ani değişiklikler. Bu değişiklikler yırtılma veya akma etkisi yaratabilir. Yatay veya dikey yönlerde ya da aynı anda her iki yönde birden görülebilir.