Oturum Aç

Republic of Türkiye Ministry of Transport and Infrastructure

General Directorate Of State Airports Authority

88 Logo
red Logo
444 34 64

TR

Dictionary of Aviation Terms

Font Size
A

Türkçe Terim İngilizce Terim AÇIKLAMA
sabit ışık fixed light Sabit bir noktadan bakıldığında sabit şiddette görünen bir ışık
sabotage sabotaj Herhangi bir eşyanın tahribini, korku salmayı, uluslararası sivil havacılık veya bunlara ait tesislerde gayri kanuni eylemler yapılması sonucunu amaçlayan bir eylem veya bir işin bilerek yapılması.
sabotaj sabotage Herhangi bir eşyanın tahribini, korku salmayı, uluslararası sivil havacılık veya bunlara ait tesislerde gayri kanuni eylemler yapılması sonucunu amaçlayan bir eylem veya bir işin bilerek yapılması.
SAFA (safety assessment of foreign aircraft) coordinator SAFA koordinatörü İlgili otorite personeli arasından görevlendirilen, yapılan SAFA denetlemelerinin, SAFA veri tabanına girilmesini sağlayan, SAFA veri tabanına girilen bilgilerin doğruluğunu kontrol eden, veri tabanındaki bilgilerin gizliliğini sağlayan, tüm SAFA faaliyetleriyle ilgili olarak EASA ile işbirliği yapan, uçuş emniyet problemleri içeren denetleme raporlarının EASA’ya gönderilmesini sağlayan, ulusal hava araçlarımıza ait SAFA raporlarıyla ilgili diğer ülkelerin SAFA koordinatörleriyle işbirliği yapan, EASA kapsamında gerçekleştirilen SAFA çalışma gruplarında ülkeyi temsil eden kişi.
SAFA (safety assessment of foreign aircraft) inspector SAFA denetçisi Havaalanlarımıza iniş kalkış yapan yabancı hava araçlarının uluslararası uçuş emniyet standartlarıyla uyumunu kontrol etmek amacıyla uçuş öncesinde veya sonrasında kontrolünü gerçekleştiren, ilgili otorite personeli arasından yetkilendirilmiş teknik denetçi.
SAFA denetçisi SAFA (safety assessment of foreign aircraft) inspector Havaalanlarımıza iniş kalkış yapan yabancı hava araçlarının uluslararası uçuş emniyet standartlarıyla uyumunu kontrol etmek amacıyla uçuş öncesinde veya sonrasında kontrolünü gerçekleştiren, ilgili otorite personeli arasından yetkilendirilmiş teknik denetçi.
SAFA denetleme raporu SAFA ramp inspection report SAFA denetleme raporudur.
SAFA koordinatörü SAFA (safety assessment of foreign aircraft) coordinator İlgili otorite personeli arasından görevlendirilen, yapılan SAFA denetlemelerinin, SAFA veri tabanına girilmesini sağlayan, SAFA veri tabanına girilen bilgilerin doğruluğunu kontrol eden, veri tabanındaki bilgilerin gizliliğini sağlayan, tüm SAFA faaliyetleriyle ilgili olarak EASA ile işbirliği yapan, uçuş emniyet problemleri içeren denetleme raporlarının EASA’ya gönderilmesini sağlayan, ulusal hava araçlarımıza ait SAFA raporlarıyla ilgili diğer ülkelerin SAFA koordinatörleriyle işbirliği yapan, EASA kapsamında gerçekleştirilen SAFA çalışma gruplarında ülkeyi temsil eden kişi.
SAFA ramp inspection report SAFA denetleme raporu SAFA denetleme raporudur.
safety emniyet İnsan veya maddi varlıkların zarara uğrama olasılığının kabul edilebilir bir düzeye indirilmesinin ve bu düzey veya altında kalıcılığının sağlanmasının sürekli bir tehlike tanımlama ve risk yönetim süreci yoluyla sağlandığı durumdur.
safety alert emniyet ikazı ATC tarafından, kontrolü altındaki uçaklara yayınlanan bir emniyet ikazıdır.
safety area emniyet sahası Hava seyrüsefer amaçlı gerekli olanlar dışında, manialardan arındırılmış olan FATO’yu çevreleyen bir heliport üzerinde bulunan ve kazaen FATO’dan sapan helikopterlerin hasar görme riskini azaltmayı amaçlayan belirli bir alan.
safety management system emniyet yönetim sistemi Emniyet yönetimi için gerekli organizasyonel yapı, izlenebilirlik, politika ve yöntemlere ilişkin sistematik yaklaşım.
safety programme emniyet programı Emniyet düzeyini artırmayı amaçlayan birleştirilmiş düzenleme ve faaliyetler bütünü.
safety risk emniyet riski Emniyet ile ilgili bir tehlike sonucunun, öngörülebilen en kötü durum referans alınarak tahmin edilen gerçekleşme olasılığı ve şiddetinin birleşimidir.
saha kontrol hizmeti area control service Kontrol sahaları içindeki kontrollü uçuşlar için sağlanan hava trafik kontrol hizmeti.
saha seyrüseferi area navigation (RNAV) Saha seyrüsefer uçma kabiliyetinde olan uçakların kullanması amacıyla oluşturulmuş, uçakların belirlenmiş / istenilen uçuş rotasında istasyon referanslı seyrüsefer yardımcı cihazların kaverajında veya yer istasyonlarından bağımsız, uçakta bulunan saha seyrüsefer sistemine bağlı veya her iki sistemin beraber kullanımı ile tesis edilmiş saha seyrüsefer yolları.
saha seyrüseferi yolu area navigation route Saha seyrüseferi yapabilme kapasitesinde olan hava araçlarının kullanımı amacıyla düzenlenmiş ATS uçuş yolu.
sahip konumundaki taşıyıcı owning carrier Bir birim yükleme aracı (ULD)’nın sahibi ya da kiralayanı olan taşıyıcı.
sahipsiz bagaj unclaimed baggage Bir havaalanına gelmiş olup, herhangi bir yolcu tarafından alınmamış veya sahiplenilmemiş bagaj.
sample numune Örnek.
sampling numune alma Örnekleme.
SANA (safety assessment of national aircraft) inspector SANA denetçisi Havaalanlarımıza iniş kalkış yapan yerli hava araçlarının uluslararası uçuş emniyet standartlarıyla uyumunu kontrol etmek amacıyla uçuş öncesinde veya sonrasında kontrolünü gerçekleştiren, ilgili otorite personeli arasından yetkilendirilmiş teknik denetçi.
SANA denetçisi SANA (safety assessment of national aircraft) inspector Havaalanlarımıza iniş kalkış yapan yerli hava araçlarının uluslararası uçuş emniyet standartlarıyla uyumunu kontrol etmek amacıyla uçuş öncesinde veya sonrasında kontrolünü gerçekleştiren, ilgili otorite personeli arasından yetkilendirilmiş teknik denetçi.
sand kum Çapı 0,06 ile 2 mm arasinda değişen, silisli kütlelerin, kayaların, doğal etkenlerle parçalanarak ufalanmasından ya da kayaların parçalanmasıyla oluşan, genellikle kuvars esaslı granüler, kuru ve doygun halde kohezyonsuz, ancak belirli nem altında kohezyon gösteren malzemedir. Çakıl ile birlikte karıştırılarak temel ve temelaltı tabakalarında kullanılabilir.
sapma deviation Takip edilen yol güzergahından, meteorolojik koşullar ya da olağanüstü durumlar nedeniyle ayrılma.
satellite data unit uydu veri birimi Uçak seyrüsefer sisteminde bulunan cihazlarla ortak yüzeyde çalışan uçak yer istasyonu sisteminin merkezini oluşturan veri birimidir.
satellite navigation and global positioning system uydu seyrüsefer ve küresel pozisyonlama sistemi Uçaklarda bulunan bu teknoloji hava trafik kontrol ünitesinin tavsiyesi olmaksızın direkt rotalarda uçabilmeyi sağlamaktadır. Fakat uçakların kendi ayırmalarını sağlamak için kullanılmamaktadır.
schist şist Mika, klorit, talk ve hornblende mineralleri içeren magmatik veya tortul kayaçların orta dereceli başkalaşıma uğraması ile oluşan kayaç.
search arama Gayri kanuni eylem yapmak üzere kullanılabilecek silah, patlayıcı ve benzeri maddelerin; yolcu, bagaj ve diğer eşyalar ile havacılık faaliyetlerinde kullanılan materyallerde tespiti için ulusal mevzuat çerçevesinde güvenlik birimleri tarafından fiziki, teknik veya diğer arama yöntemleri ile yapılan uygulama.
seat capacity koltuk kapasitesi Onaylı tip sertifikasında belirtilen azami koltuk sayısıdır.
secondary surveillance radar (SSR) ikincil gözetim radarı 1090 MHz frekansında yayın yapan bir sorgulayıcı tarafından gönderilen sinyallerin, uçakta bulunan transponder 1030 MHz frekansında cevap sinyali olarak geri gönderilmesi, bu cevap sinyalinin çözümlenmesi ile hedefin kimlik, irtifa ve yön bilgilerinin tespit edildiği bir radar sistemidir.
sector sektör Bir kontrolör grubu tarafından kontrol edilen, koordinatları belirlenmiş ve tahsis edilmiş bir radyo frekansı bulunan hava sahasıdır. Kontrol sahasının veya uçuş bilgi bölgesinin bir parçasıdır.
sectorisation sektörizasyon Bir FIR`ın (uçuş bilgi bölgesi) birkaç sektöre ayrılmasıdır. Bu işlemin amacı bir hava trafik kontrolörünün iş yükünü azaltmaktır.
secured cargo facility güvenli kargo binası Hava kargosunun hava aracına yüklenmeden önce muhafaza edildiği ve ilgili dokümanda belirlenmiş özelliklere uygun tesis edilmiş, güvenli hava taşımacılığı yapılmasına imkân sağlayan binaları.
security (aviation security) güvenlik (havacılık güvenliği) Sivil havacılığı, yasadışı müdahale ve eylemlerden korumayı öngören önlemler ile insan ve araç-gereç kaynaklarının birleşimi.
security alert phase güvenlik alarm durumu MSHGP’nın 17. Eki’nin 7. maddesinde belirtilen derecelendirmeleri gerektiren hali.
security approved agent güvenlik onaylı acente (kuruluş) Hava kargosu taşımak için yetki belgesi almış (Ulaştırma Bakanlığı tarafından usulüne uygun ruhsat/izin verilmiş) olan (kargo acentaları ile havaalanları içi veya dışındaki kargo terminalleri, antrepo, depo, v.b. yerleri kapsar), güvenli kargo binasına sahip ve bu binada Hava Kargo Hizmetleri Güvenliği başlıklı dokümanda belirlenen güvenlik usullerine uygun hava kargo taşımacılığı yapabileceği MSHGK tarafından onaylanmış ve güvenlik sertifikası almış taşıma işleri kuruluşları.
security audit güvenlik denetlemesi MSHGP’nda yer alan hususların etkinliğinin ve uygulanırlığının görülmesi amacıyla kontrol edilmesi ve değerlendirilmesi işlemi.
security auditor güvenlik denetçisi Milli Sivil Havacılık Güvenliği Kalite Kontrol Programında belirtilen uyumluluk takip faaliyetlerini yürütmek üzere görevlendirilen yetkili personeli.
security board güvenlik kurulu/milli sivil havacılık güvenlik kurulu Milli Sivil Havacılık Güvenlik Programı’nda yapılacak olan değişikliklerin onaylanması, programın geliştirilmesi ve ilgili yeni politikaların belirlenmesi ile kurumlar arasında koordinasyonun sağlanmasından sorumlu olmak üzere, Milli Sivil Havacılık Güvenlik Kurulu oluşturulur. a) İçişleri Bakanlığı Müsteşarının veya yetkili kılacağı temsilcisinin başkanlığında, b) Ulaştırma Bakanlığı Müsteşarı veya yetkili kılacağı temsilcisi, c) Gümrük Müsteşarı veya yetkili kılacağı temsilcisi, ç) Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreterliği temsilcisi, d) Sivil Havacılık Genel Müdürü, e) DHMİ Genel Müdürü, f) Gümrükler Muhafaza Genel Müdürü, g) İller İdaresi Genel Müdürü, ğ) DLHİ Genel Müdürü, h) Emniyet Genel Müdür Yardımcısı, ı) Sivil Havacılık Genel Müdür Yardımcısı, i) Emniyet Genel Müdürlüğü Koruma Dairesi Başkanı j) Jandarma Genel Komutanlığı Asayiş Dairesi Başkanı, k) Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü Havacılık Güvenliği Daire Başkanı, l) THY A.O. Genel Müdürü veya yetkilendireceği temsilcisi, m) Sivil havacılık sektöründe hizmet veren kuruluşların temsilcisi olan organizasyonlardan TÖSHİD Başkanı veya yetkilendireceği temsilcisinden, oluşur.
security check güvenlik kontrolü Yasadışı eylem gerçekleştirmek için kullanılabilecek silah, patlayıcı madde ve benzeri maddelerin tespit edilmesi için alınan tedbirler.
security commission güvenlik komisyonu/havaalanı Hava meydanlarında, güvenlik tedbir ve tertiplerinin geliştirilmesi ve uygulanmasını sağlamak amacıyla, a) Mülki İdare Amiri’nin başkanlığında, b) Hava Meydanı İşleticisi Genel Müdürü/Başmüdürü/ Meydan Müdürü, c) Emniyet Şube Müdürü, ç) Jandarma Bölük/Karakol Komutanı, d) Gümrük Müdürü, e) Gümrük Muhafaza Müdürü, f) Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü temsilcisi, g) Sağlık Bakanlığı’nın hava meydanında görevli daimi temsilcisi, ğ) Terminal işleticisinin hava meydanında görevli en üst düzey yetkilisi, h) THY A.O. Genel Müdürlüğü temsilcisi, ı) Yerli havacılık işletmelerinin üye olduğu organizasyonun görevlendireceği daimi temsilcisi, i) Yabancı havacılık işletmelerinin üye olduğu organizasyonun görevlendireceği daimi temsilcisinden, Hava Meydanı Güvenlik Komisyonu oluşturulur.
security equipment güvenlik cihazı Sivil havacılık ve tesislerine yöneltilebilecek herhangi bir yasadışı müdahale amaçlı fiilin önlenmesi ya da tespitinde tek olarak ya da sistemin bir parçası olarak kullanılan ve kullanımı ihtisas gerektiren cihazlar.
security exercise güvenlik tatbikatı Tam kapsamlı bir güvenlik tatbikatı, farklı tür acil durumlarla başedebilmek için bir muhtemel harekat planının yeterliliğinin sağlanması amacıyla yasadışı müdahale teşkil edecek bir eylemin senaryo dahilinde uygulanmasıdır. Kısmi bir güvenlik tatbikatı, farklı tür acil durumlarla başedebilmek için, haberleşme sistemi gibi muhtemel harekat planının elemanları veya unsurlarının yanıt verebilme yeterliliğinin sağlanması amacıyla, yasadışı müdahale teşkil edecek bir eylemin senaryo edilmesi.
security forbidden zone güvenlik yasak bölgesi Güvenlik maksadıyla giriş ve çıkışları yasaklanan veya kontrol altında tutulan bina, tesis ve hava meydanının diğer bölümlerin.
security inspection güvenlik incelemesi Detaylı olarak yapılacak bir çalışma ile daha önceden bildirmek koşulu ile hava meydanı, hava yolu taşıyıcıları ve güvenlikle alakalı tüm birimlerin yasadışı müdahale eylemlerine karşı aldıkları güvenlik tedbirlerinin etkinliğini görmek ve mevcut gereklerin yerine getirilmesini sağlamak amacıyla yapılan işlem.
security management güvenlik yönetimi Güvenlik hizmetleri ve mekanizmalarının oluşturulması ve kontrolü, güvenlikle ilgili bilgilerin dağıtımı ve güvenlik olaylarının rapor edilmesi gibi fonksiyonlardır.
security restricted area güvenlik tahditli alan Bir havaalanının, sivil havacılık güvenliğinin temini amacıyla girişi kontrol edilen hava tarafı alanlarıdır. Bu alanlar normal olarak, son güvenlik kontrol noktası ile uçak arasındaki tüm giden yolcu alanları, ramp, bagaj ayırma alanları, kargo depoları, posta merkezleri, hava tarafında bulunan ikram ve uçak temizlik tesislerini kapsar.
security test güvenlik testi MSHGP`da yer alan hususların tamamının veya bir bölümünün yasadışı müdahele teşkil edecek senaryo ve sanal olaylarla test edilmesi işlemini.
security threat level state table güvenlik tehdit seviyesi durum tablosu MSHGP’nın 17. Eki’nin 7.maddesinde belirtilen güvenlik alarm durumlarının ilanında 9. maddede belirtilen tedbirler ile Havaalanı Güvenlik Alarm Durumu Planındaki tedbirleri gösterir tablo.
security units güvenlik birimleri Havaalanında güvenliği sağlamakla doğrudan görevlendirilen birimleri.
sedde istinat duvarı retaining wall which is close to a river bank Kıyıların erozyondan veya taşkınlardan korunmasını sağlamak amacıyla nehir kenarına yapılan yapılara sedde istinat duvarı denir.
sedimentary sedimanter Dış etmen ve süreçler tarafından yeryüzünün aşındırılması ve meydana gelen çeşitli büyüklükteki unsurların taşınarak çukur sahalarda (göl, deniz ve okyanus tabanları gibi) biriktirilmesi sonucu oluşan kayaç türü.
sedimentary sedimentary Dış etmen ve süreçler tarafından yeryüzünün aşındırılması ve meydana gelen çeşitli büyüklükteki unsurların taşınarak çukur sahalarda (göl, deniz ve okyanus tabanları gibi) biriktirilmesi sonucu oluşan kayaç türü.
see and avoid gör ve kaçın Meteorolojik koşullar uygun olduğunda, IFR veya VFR olarak uçan pilotlardan , diğer trafikten kaçınmak için manevra yapmalarının ve diğer trafiği takip etmelerinin (izlemelerinin) talep edilmesi.
segregasyon (ayrışma) segregation Betonu oluşturan malzemenin birbirinden ayrılması ve betonun üniformluğunu yitirmesidir.
segregated parallel operations ayrılmış paralel operasyonlar Bir pistin yalnızca yaklaşmalar için ve diğerinin yalnızca kalkışlar için kullanıldığı, paralel veya paralele yakın aletli pistlerde eş zamanlı yapılan operasyonlar.
segregation segregasyon (ayrışma) Betonu oluşturan malzemenin birbirinden ayrılması ve betonun üniformluğunu yitirmesidir.
sektorizasyon ---- Trafiğin devri amacıyla önceden belirlenmiş ölçütler esas alınarak hava sahasının yatay ve dikey olarak bölünmesidir.
sektör sector Bir kontrolör grubu tarafından kontrol edilen, koordinatları belirlenmiş ve tahsis edilmiş bir radyo frekansı bulunan hava sahasıdır. Kontrol sahasının veya uçuş bilgi bölgesinin bir parçasıdır.
sektörizasyon sectorisation Bir FIR`ın (uçuş bilgi bölgesi) birkaç sektöre ayrılmasıdır. Bu işlemin amacı bir hava trafik kontrolörünün iş yükünü azaltmaktır.
separation ayırma Uçakların seviye ve pozisyon olarak birbirlerine tehlike teşkil etmeyecek şekilde belli kriterler göz önüne alınarak uçurulmalarıdır.
separation minima ayırma minimumu Hava trafik kontrol usullerinin uygulanmasına yönelik, uçaklar arasındaki minimum uzunlamasına, yanlamasına veya dikey mesafelerdir.
septic tank fosseptik aracı Uçaklardan fosseptiğin boşaltılarak götürülmesi için kullanılan özel donanımlı araç.
serbest kılınan sapma eşiği cleared level deviation threshold Serbest kılınan bir seviyeye uyumsuzluğun oluşmaya başladığını tanımlayan izleme kriteri parametresidir.
sertifikalandırma (havacılık güvenliği) ---- Havacılık güvenliği konusundaki yetkili otorite tarafından veya otorite adına, bir kişinin kendisine atanan görevlerini yerine getirmek için gerekli yeterliği, otorite tarafından kabul edilen veya belirlenen seviyede sağladığının resmi değerlendirmesi ve teyididir.
sertifikalı havaalanı certified aerodrome İşletmecisine bir havaalanı sertifikası verilmiş olan bir havaalanı.
sertleşmiş beton hardened concrete Katılaşma olayından sonraki duruma verilen ad.
service agreement hizmet sözleşmesi Havaalanlarında yer hizmeti yapan yer hizmetleri kuruluşları ile havaalanlarının işletmeciliğini yürüten Kururluş arasındaki ilişkileri ve karşılıklı hak ve yükümlülükleri ile Havaalanları Yer Hizmetleri Yönetmeliği`nde (SHY-22) belirlenen kurallara aykırı davranışların cezai müeyyidelerini düzenleyen standart sözleşme.
service panel servis paneli Su, lavabo, yer elektrik bağlantıları gibi uçak hizmetlerinin sağlanmasında kullanılan giriş noktası ve kapaklı diğer servis bölmelerini.
servis paneli service panel Su, lavabo, yer elektrik bağlantıları gibi uçak hizmetlerinin sağlanmasında kullanılan giriş noktası ve kapaklı diğer servis bölmelerini.
ses haberleşme sistemi voice communication system (VCS) Hava trafik kontrol hizmetinde pilot, kontrolör ve ilgili diğer birimlerin telefon ve telsiz haberleşmesini sağlayan santral sistemi.
sessizlik konisi cone of silence Yüksek açılarda anten performansının limitlerine bağlı olarak radar kapsamında oluşan boşluğa denilmektedir.
seviye level Uçuştaki bir hava aracının dikey konumunu belirtmek üzere genellikle yükseklik, uçuş seviyesi ve irtifa için kullanılan genel bir terimdir.
seyir irtifası cruising altitude Yol seviyesi boyunca muhafaza edilen irtifa.
seyir seviyesi cruising level Bir hava aracının uçuşunun önemli bir bölümünde muhafaza ettiği seviyeye denir.
seyir tırmanışı cruise climb Bir uçağın belirli bir (rate) derece ile yapmış olduğu tırmanma manevrası (tekniği).
seyir, yolculuk cruise Uygun olan seviye ve hızda yol almak.
seyrüsefer navigation Bir uçağın bir noktadan başka bir noktaya seyahati için verilen rehberlik.
seyrüsefer yardımcısı navigational aid Yerde veya havada uçuş esnasında uçağa, bir noktadan diğerine kılavuz bilgi/ pozisyon bilgisi sağlayan herhangi bir görsel veya elektronik yardımcıya verilen addır.
seyyar havacılık hizmeti aeronautical mobile service Uçak istasyonu ile havacılık istasyonu veya uçak istasyonları arasında sağlanan radyo haberleşme hizmeti.
seyyar havacılık istasyonu aeronautical mobile station Havacılık istasyonları ile hava aracı istasyonları arasında acil durum pozisyon belirleyici radyo cihazları, önceden belirlenmiş acil durum frekansları ile teçhiz edilmiş arama kurtarma istasyonu olarak görev yapan istasyon.
SHD-T 35 ---- 09.06.1962 tarihli ve 11124 sayılı Resmi Gazete`de yayımlanan Ulaştırma Bakanlığı Sivil Havacılık Dairesi Uçak Bakım teknisyeni lisans talimatıdır.
SHD-T 35 lisansı ---- SHD-T 35’e göre düzenlenmiş her türlü lisanstır.
shipboard heliport gemi üzeri heliport Amaca uygun veya uygun olmayarak inşa edilmiş olabilecek bir gemi üzerinde bulunan bir heliport. Amaca uygun olarak inşa edilmiş bir gemi üzeri heliport, özel olarak helikopter operasyonları için tasarlanmış bir heliporttur. Amaca uygun olmayarak inşa edilmiş bir gemi üzeri heliport, özel olarak bu iş için tasarlanmamış olup, geminin bir helikopteri taşıyabilecek bir alanını kullanan bir heliporttur.
short take off and landing aircraft kısa mesafede iniş- kalkış yapabilen uçak Uygulanabilir STOL karakteristiği, yeterliliği, gürültü ve kirlilik standartlarıyla uyumlu bir STOL havaalanından operasyon yapabilecek, onaylanmış operasyon ağırlığı limitlerinde bir ağırlığa sahip uçak.
shotcrete püskürtme beton Basınçlı hava kullanımı yoluyla yüzeyler üzerine püskürtülen ve püskürtme basıncıyla istenilen yüzeyler üzerine yapışan beton veya harçtır.
shoulder banket PAT sahalarında kaplama ile bitişiğindeki yüzey arasında geçiş sağlayacak şekilde hazırlanmış, kaplamanın kenarına bitişik bir alan.
shrinkage (contraction) büzülme Deney numunesinin herhangi bir doğrultudaki boyutunda, hızlandırılmış belirli kuruma şartları altında, ağrlıkça doygun halden dengeli ağırlık ve boyut durumuna geçişinde kuruma nedeniyle oluşan değişim.
shrinkage limit büzülme limiti Daha fazla su kaybının zeminin hacminde bir azalmaya neden olmadığı koşuldaki su içeriğidir. Yüzde olarak ifade edilir.
SHT-21.1 ---- Ulaştırma Bakanlığınca yayımlanan “Uçuşa Elverişlilik Sertifikası Verilme ve/veya Temdit Edilme Kuralları” konulu talimatıdır.
SHY 66?01 ---- 16.5.2007 tarihli ve 26524 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Hava Aracı Bakım Personeli Lisans Yönetmeliğidir.
SHY-145 ---- 09.07.2004 tarihli ve 25517 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Onaylı Bakım Kuruluşları Yönetmeliğidir.
SHY-147 ---- 30.04.2006 tarihli ve 26154 sayılı Resmi Gazete`de yayımlanan Hava Aracı Bakım Eğitimi Kuruluşları Yönetmeliğidir.
SHY-14A ---- 14.5.2002 tarihli ve 24755 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Havaalanı Yapım, İşletim ve Sertifikalandırma Yönetmeliğidir.
SHY-66 ---- 16.06.2005 tarihli ve 25847 sayılı Resmi Gazete`de yayımlanan Hava Aracı Onaylayıcı Personel Yönetmeliğidir.
SHY-66 lisansı ---- SHY 66-01 Hava Aracı Bakım Personeli Lisans Yönetmeliği’ne göre düzenlenmiş olan lisansıdır.
SHY-6A ---- 16.06.1984 tarihli ve 18433 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Ticari Hava Taşıma İşletmeleri Yönetmeliğidir.
SHY-M ---- 19.08.2004 tarihli ve 25558 sayılı Resmi Gazete`de yayımlanan Ticari Hava Taşıma İşletmeleri Bakım Sistemi Yönetmeliğidir.
sıfır mod A zero mode A 0000 ile gösterilen geçersiz mod A.
SIGNS Yönlendirme levhaları Bir zorunlu talimatı, bir hareket alanındaki belirli bir yere veya varış yerine ilişkin bilgiyi aktarmak üzere pist ve taksi yolu kenarlarına, kara ve hava araçlarını yönlendirmek amacıyla tesis edilen kırılabilir levhalardır. Levhalar ikiye ayrılır: 1.Zorunlu Talimat Levhaları: Havalimanı kontrol kulesi tarafından izin verilmedikçe taksi yapan bir uçağın veya aracın ötesine geçemeyeceği bir yeri belirlemek üzere tesis edilen levhalardır. Zorunlu levhalar, kırmızı zemin üzerine beyaz harf-rakam ve çizgilerden oluşur. 2.Bilgilendirme Levhaları: Belirli bir yer veya rota (yön veya varış yeri) bilgisinin bir levha ile gösterilmesine ilişkin bir işletme gerekliliğinin söz konusu olduğu durumlarda tesis edilen levhalardır. Sarı ve siyah renklerinden oluşur.
sıhhi işyeri ---- Sivil hava ulaşımına açık havaalanlarında bulunan ve 5.4.2008 tarihli ve 26838 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Sivil Hava Ulaşımına Açık Havaalanlarında Yer Alan Gayrisıhhi İşyerleri İçin İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmeliği (SHY-33A) kapsamı dışında kalan işyerleridir.
sıkıştırılmış stabilize dolgu zemin compressed stabilized filling ground Zemin emniyet gerilmesi 0,7- 1,0 kg/cm² olan zeminler.
sınır boundary Sistemleri birbirinden ayırmak için kullanılan sınırlandırma çizgisi.
sınır ara sistemi boundary intermediate system Ara sistem, iki ayrı rota ya da idari kavramlar arasında bilgi iletilebilmesidir.
sınır geçiş sahası cross border area Özel operasyonel ihtiyaçlar için uluslararası sınırlarda oluşturulan geçici ayırma sahasıdır
sieve analysis elek analizi Laboratuvar ölçekli bir çeneli kırıcıda verilen malzeme karışımının parçacık boyutunun küçültülmesi ve küçültülen parçacıkların eleklerden geçirilerek parçacık boyut dağılımının hesaplanması.
sigmet information önemli hava durumu bilgisi Meteoroloji gözlem ofisi tarafından meydana gelen ya da gelmesi beklenen belirli rotadaki uçak operasyonlarının emniyetini etkileyebilecek hava olaylarına dair bilgilerin yayınlanması.
sign levha a) Sabit mesaj levhası. Yalnızca tek bir mesajı gösteren bir levha. b) Değişken mesaj levhası. Önceden belirlenmiş birden fazla mesajı gösterebilecek veya (duruma göre) hiçbir mesajı göstermeyecek bir levha.
signal area işaret sahası Havaalanlarında yer işaretlerinin gösterilmesi için kullanılan bir sahadır.
significant point önemli nokta Bir ATS yolunun ya da bir hava aracının uçuş yolunun tanımlanması ve diğer seyrüsefer ile ATS amaçları için kullanılan tanımlanmış coğrafik pozisyon.
Signs Yönlendirme Levhaları Bir zorunlu talimatı, bir hareket alanındaki belirli bir yere veya varış yerine ilişkin bilgiyi aktarmak üzere pist ve taksi yolu kenarlarına, kara ve hava araçlarını yönlendirmek amacıyla tesis edilen kırılabilir levhalardır. Levhalar ikiye ayrılır: 1.Zorunlu Talimat Levhaları: Havalimanı kontrol kulesi tarafından izin verilmedikçe taksi yapan bir uçağın veya aracın ötesine geçemeyeceği bir yeri belirlemek üzere tesis edilen levhalardır. Zorunlu levhalar, kırmızı zemin üzerine beyaz harf-rakam ve çizgilerden oluşur. 2.Bilgilendirme Levhaları: Belirli bir yer veya rota (yön veya varış yeri) bilgisinin bir levha ile gösterilmesine ilişkin bir işletme gerekliliğinin söz konusu olduğu durumlarda tesis edilen levhalardır. Sarı ve siyah renklerinden oluşur.
silt silt Zemin sınıfı silt ve dane büyüklüğü ayrımına göre sınıflandırılmış organik olmayan, taneli savak ve oldukça ince (kilden daha kaba, ancak kumdan daha küçük taneli) bir malzeme. International Society of Soil Science tarafından kabul edilen ayrıma göre siltin dane büyüklüğü çapı 0.02 - 0.002 mm arasında değişir.
silt silt Zemin sınıfı silt ve dane büyüklüğü ayrımına göre sınıflandırılmış organik olmayan, taneli savak ve oldukça ince (kilden daha kaba, ancak kumdan daha küçük taneli) bir malzeme. International Society of Soil Science tarafından kabul edilen ayrıma göre siltin dane büyüklüğü çapı 0.02 - 0.002 mm arasında değişir.
Simple Approach Lights Basit Yaklaşma Pist eşiğinden itibaren pist merkez hattı uzantısı üzerinde 420 metreden az olmayan bir ışık dizisinden oluşan sistemlerdir. Eşikten itibaren 300 metre mesafede 18 veya 30 metre uzunluğunda çapraz bar (cross-bar) oluşturulur. Tüm ışıklar yaklaşan bir uçağın görebileceği şekilde yerleştirilecektir. Merkez hattını oluşturan ışıklar uzunlamasına 30 metre veya 60 metre aralıklarla yerleştirilirler. Eşikten itibaren 60 metrelik kısımdaki armatürler gömülü tip olmalıdır.
sivil hava seyrüsefer hizmetleri organizasyonu civil air navigation services organization (CANSO) Birçok hükümet hava seyrüsefer hizmetlerinin sağlanması sorumluluğunu sivil hizmet birimlerinden bağımsız organizasyonlara aktarmaktadır. Bu organizasyonların büyük çoğunluğu direkt devlet kontrolünde olmakla birlikte, bazıları da tamamen özelleştirilmiştir. CANSO bu organizasyonların birleşerek oluşturduğu bir meslek birliğidir.
Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü Directorate General of Civil Aviation Authority Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü, kamu tüzel kişiliğine haiz, özel bütçeli, Ulaştırma Bakanlığına bağlı bir kuruluş olup, sivil havacılık sektöründe kural koyma, denetleme ve yaptırım uygulama görevini yürütmektedir.
sivil havacılık güvenliği civil aviation security Sivil havacılığı yasadışı müdahale eylemine karşı koruma amaçlı tedbirler ve insan ve doğal kaynakların birleşimi.
sivil havacılık otoritesi civil aviation authority Herhangi bir uluslararası hava sahası içinde ICAO tarafından sorumlu tahsis edilen ve iç hat sınırları içerisinde havacılık kullanıcılarına hizmet sağlamakla yükümlü organizasyon.
sivil/asker koordinasyonu civil/military coordination Hava seyrüsefer emniyeti, etkinliği ve hava sahasının uyumlu kullanımını sağlamak için gerekli, sivil ve askeri birimler arasındaki iletişim.
skill/ability yetenek Bir iş için gerekli niteliklerin bulunması.
slamp (çökme) slump Çökme. Betonun (kıvamının) ölçülebilen oturması.
slant range eğim mesafesi Uçuştaki bir uçakla yer cihazı (radar, DME) arasındaki gerçek direkt mesafeye denir.
slot slot Düzenli bir hava trafik akışı sağlanabilmesi için bir havaalanında belirli bir tarihte bir hava aracının hareketi için kullanılabilir ya da programlanmış varış ya da gidiş saati.
slot slot Düzenli bir hava trafik akışı sağlanabilmesi için bir havaalanında belirli bir tarihte bir hava aracının hareketi için kullanılabilir ya da programlanmış varış ya da gidiş saati.
Slot Coordination Centre Slot Koordinasyon Merkezi Koordine edilen havalimanları/ havaalanları için slot taleplerini değerlendiren ve tahsis eden, tarifesi düzenlenenler için tarife düzenleme görevini yürüten merkezi.
Slot Koordinasyon Merkezi Slot Coordination Centre Koordine edilen havalimanları/ havaalanları için slot taleplerini değerlendiren ve tahsis eden, tarifesi düzenlenenler için tarife düzenleme görevini yürüten merkezi.
slump slamp (çökme) Çökme. Betonun (kıvamının) ölçülebilen oturması.
slump test çökme deneyi Beton kıvamını belirlemek için yapılan deney.
slush sulu kar Ayak burnu veya topuğu ile vurulduğunda dağılacak şekilde suya doymuş kar; özgül ağırlık: 0.5 ile 0.8 arası.
SNOWTAM kar NOTAMI Özel bir formla yayınlanan, harekat sahası üzerinde bulunan kar, sulu kar veya buz sebebiyle oluşan kar, sulu kar, buz ve su birikintilerinin neden olduğu tehlikeli koşulların varlığını veya kaldırıldığını belirten özel bir NOTAM serisidir.
soil mechanics zemin mekaniği Zemin kitlelerinin, iç zemin mekaniği ve dış kuvvetler altındaki statik permeabilite ve dinamik dengelerini inceleyen bir bilim dalıdır.
son yaklaşma final approach Belirlenmiş bir son yaklaşma fix’i ya da belirlenmemiş ise herhangi bir nokta ya da fix’ten başlayan aletle yaklaşma usulünün bir parçası olarak; a) Belirlenmiş ise son kaide dönüşünün (procedure turn), esas dönüşün (base turn) bitiminde ya da racetrack usulünde inbound başa dönüşünde ya da, b) Yaklaşma usulünde belirtilen son yaklaşma başına intercept olunan noktada başlar. Havaalanı civarında; (a) İnişin gerçekleştirileceği ya da (b) Pas geçme yönteminin başlayacağı noktada sona erer.
son yaklaşma bölümü final approach segment Üç boyutlu geometrik bir yolu tanımlayan ve uçakların son yaklaşmada uçuşuna devam etmesi beklenen düz bir hat.
son yaklaşma fiksi final approach fix Yayınlanmış aletli alçalma usulünün başladığı nokta.
son yaklaşma hattı final approach course Aletli yaklaşma yapan bir uçağın pisti karşılamasını sağlayan hat.
son yaklaşma ve kalkış alanı (FATO) final approach and take-off area Havada asılı kalmaya veya inişe yönelik yaklaşma manevrasının son aşamasının üzerinde tamamlandığı ve kalkış manevrasının başlatıldığı belirli bir alan.
sorumlu kaptan pilot --- Şirket tarafından belirlenen ve uçuşun sevk ve idaresinden sorumlu kaptan pilot veya acil durumlarda, kaptan pilotun görev yapamaması durumunda geçici olarak bu görevi üstlenecek pilottur.
sorumlu kaptan pilot kararı --- Şirket tarafından belirlenen kıstaslar dahilinde uçuş görev ve dinlenme sürelerinin uzatılması ve/veya kısaltılması için sorumlu kaptan pilot tarafından alınan karardır.
sorumlu pilot pilot–in-command Uçuş süresi boyunca, hava aracının emniyet ve operasyonundan sorumlu pilot.
special shipments özel gönderiler Örneğin kolay bozulabilen mallar, canlı hayvanlar, değerli eşyalar, hassas kargo, haber malzemesi, tehlikeli maddeler vs.
special VFR flight özel VFR uçuş Meteorolojik şartların VMC’- nin altında olduğu durumda kontrol bölgelerinde uçuşuna ATC tarafından müsaade edilen özel bir VFR uçuş şeklidir.
specialised cargo products özellikli kargo ürünleri Örneğin ekspres kargo, kurye gönderileri, aynı gün teslim edilecek gönderiler.
specific weight özgül ağırlık Belli hacim ve sıcaklıktaki bir malzemenin havadaki ağırlığının, aynı hacim ve sıcaklıktaki damıtık suyun havadaki ağırlığına oranıdır.
speed adjustment hız ayarlaması Uçaklar arasında gerekli ayırmanın sağlanabilmesi amacına yönelik, pilotlardan uçağın hızını belirli bir değere ayarlamasını isteyen bir ATC (Hava Trafik Kontrol) usulü.
stabilite stability Dayanım.
stability stabilite Dayanım.
stand by yedekte bulunma Bir hata durumunda temel görevleri üzerine alan yedek statü tanımıdır.
stand by dinlemede kalın Pilot veya kontrolör tarafından çok kısa bir süre için dinlemede kalınmasını, beklenmesini ifade etmek için kullanılır. Eğer bu durumda cevap gecikirse tekrar aramak gereklidir. Bu terim bir onay veya reddetme anlamı içermez .
standard standard Ulusal ve uluslararası sivil havacılık otoriteleri ile yasa koyucular tarafından dokümante edilen, uygulanması Şirket için de mecbur kılınmış olan sistematik kurallar bütünüdür.
standard arrival route (STAR) standart geliş rotası Bir yaklaşma uygulamasında, uçağın havayolundan ayrılıp ilk yaklaşma fiksine gelişini belirleyen hava trafik hizmet rotasıdır.
standard deviation standart sapma Ana değer üzerinde meydana gelen hataların dağılımının ölçülmesidir.
standard geodetic system standart geodetik sistem Hava seyrüseferi için temel olacak tüm enlem ve boylamların ölçümünün yapıldığı kabul edilmiş yeryüzü ölçüm sistemidir.
standard ground handling agreement standart yer hizmetleri anlaşması er hizmetleri kuruluşları ile hava taşıyıcıları arasında veya Havaalanları Yer Hizmetleri Yönetmeliği`nde (SHY-22) yer alan özel yetkilere dayanılarak hava taşıyıcılarının kendi aralarında yapacakları standart anlaşma.
standard instrument departure (SID) standart aletli kalkış Bir uçağın kalkışını takiben havayoluna kadar izleyeceği standart hava trafik hizmet rotasıdır.
standard operating procedures standart işletim prosedürleri Kontrolörlerin sorumluluklarının koordine edilerek uygulamaların standart hale getirilmesi.
standard turn rate standart dönüş oranı Saniyede 3 derecelik dönüştür.
standart standart Ulusal ve uluslararası sivil havacılık otoriteleri ile yasa koyucular tarafından dokümante edilen, uygulanması Şirket için de mecbur kılınmış olan sistematik kurallar bütünüdür.
standart standart Ulusal ve uluslararası sivil havacılık otoriteleri ile yasa koyucular tarafından dokümante edilen, uygulanması Şirket için de mecbur kılınmış olan sistematik kurallar bütünüdür.
standart aletli kalkış standard instrument departure (SID) Bir uçağın kalkışını takiben havayoluna kadar izleyeceği standart hava trafik hizmet rotasıdır.
standart dönüş oranı standard turn rate Saniyede 3 derecelik dönüştür.
standart geliş rotası standard arrival route (STAR) Bir yaklaşma uygulamasında, uçağın havayolundan ayrılıp ilk yaklaşma fiksine gelişini belirleyen hava trafik hizmet rotasıdır.
standart geodetik sistem standard geodetic system Hava seyrüseferi için temel olacak tüm enlem ve boylamların ölçümünün yapıldığı kabul edilmiş yeryüzü ölçüm sistemidir.
standart işletim prosedürleri standard operating procedures Kontrolörlerin sorumluluklarının koordine edilerek uygulamaların standart hale getirilmesi.
standart sapma standard deviation Ana değer üzerinde meydana gelen hataların dağılımının ölçülmesidir.
standart yer hizmetleri anlaşması standard ground handling agreement Yer hizmetleri kuruluşları ile hava taşıyıcıları arasında veya Havaalanları Yer Hizmetleri Yönetmeliği`nde (SHY-22) yer alan özel yetkilere dayanılarak hava taşıyıcılarının kendi aralarında yapacakları standart anlaşma.
standby point bekleme noktası Acil durumun çeşidine göre kurtarma ve yangınla mücadele ekiplerinin daha etkin olabilmeleri için hazır bulundukları bölgelerdir.
state aircraft devlet uçağı Devletin askeri, güvenlik ve gümrük hizmetlerinde kullandığı hava araçları.
State Airports Authority Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü 233 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnameye göre kurulmuş, Türkiye`deki havaalanlarının işletilmesi ile hava seyrüsefer hizmetlerinin yerine getirilmesinden sorumlu bir Kamu İktisadi Kuruluşudur.
state of registry tescil devleti Hava aracının tescilinin kayıtlı olduğu devlettir.
state safety programme devlet emniyet programı Emniyetin geliştirilmesini hedefleyen entegre bir mevzuat ve faaliyetler grubu.
static data tanımlanmış veri Daha önceden tanımlanmış temel bir konuyu esas alan hava trafik hizmet fonksiyonlarının operasyonu konusundaki bilgidir.
static load-bearing surface statik yük taşıyıcı yüzey Üzerinde bulunan bir helikopterin kütlesini taşıyabilecek bir yüzey.
statik yük taşıyıcı yüzey static load-bearing surface Üzerinde bulunan bir helikopterin kütlesini taşıyabilecek bir yüzey.
station istasyon İşletmecinin hava aracı işletimi ile ilgili faaliyetlerini gerçekleştirdiği ve hizmetlerini kullandığı tüm yerleridir.
station declination istasyonel sapma VOR istasyonunun kontrolü / kalibrasyonu esnasında VOR cihazının 0 radyali ile gerçek kuzey arasındaki sapma açısı / hizalama değeri.
steril area arındırılmış (steril) alan Hava alanlarında, yolcu ve kabin bagajlarının son kontrol edildiği nokta ile uçak arasında kalan bölge.
stiffening priz alma Beton ve harçların katılaşması.
stone mastic taş mastik asfalt Modifiye edilmiş asfalt.
Stopbar Lights Durma Barları Taksi yollarının piste giriş kısımlarında, taksi yolu kavşaklarında ve bekleme yerlerinde, uçağı bekletmek maksadıyla tesis edilen 3 metreyi geçmeyen aralıklarla, taksi yolu merkez hattına dik olarak yerleştirilmiş tek yönlü KIRMIZI renkli ışık sistemidir. Bu şıklar sürekli olarak yanık vaziyettedir. Kule tarafından uçağın geçmesi için söndürülür, geçince tekrar yakılırlar.
stopway durma uzantısı Vazgeçilen bir kalkış halinde uçağın durdurulabileceği uygun bir alan olarak hazırlanmış, mevcut kalkış pistinin sonunda ve yerde bulunan belirli bir dikdörtgen saha.
straight- in approach direkt yaklaşma Son yaklaşmanın, kaide dönüşü olmadan başladığı, direkt iniş minimumlarıyla tamamlanması gerekli olmayan bir aletli yaklaşmadır.
straight-in landing direkt iniş Bir aletli yaklaşmayı tamamlamak için takip edilen son yaklaşma korsuyla 30 derecelik bir açı limiti içinde aynı hizadaki piste yapılan iniş .
strategy strateji Belirlenen hedeflere ulaşabilmek için orta veya uzun vadeli program, plan veya yöntem belirlenmesidir.
strateji strategy Belirlenen hedeflere ulaşabilmek için orta veya uzun vadeli program, plan veya yöntem belirlenmesidir.
student air traffic controller öğrenci hava trafik kontrolörü Temel hava trafik kontrol eğitimini başarıyla tamamlayan ve işbaşı eğitiminden önce tüm teorik bilgileri edinmesi için eğitime alınan seçilmiş kişi.
su aracı portable water truck Uçaklara kullanım amaçlı temiz su veren araç.
su çimento oranı water cement ratio Taze betonda etkili su içeriğinin, çimento kütlesine oranıdır.
su dedektörü water dedector Yakıt içerisinde bulunan suyu gösteren kimyasal kapsül.
subbase temelaltı Tesviye yüzeyi üzerine serilen ve genellikle kum, çakıl, taş kırığı, yüksek fırın cürufu gibi daneli malzemeden (granüler malzeme) inşa olunan tabakadır.
sulu kar slush Ayak burnu veya topuğu ile vurulduğunda dağılacak şekilde suya doymuş kar; özgül ağırlık: 0.5 ile 0.8 arası.
sunset and sunrise gündoğumu ve günbatımı Otoritelerce karışıklıkların önlenmesi amacıyla belirlenmiş gündoğumu ve gün batımı zamanları.
super high frequency süper yüksek frekans 3 ile 30 GHz arasındaki frekans aralığı.
supervisor Gözetmen Gözetmen
supplier Tedarikçi Tedarikçi
surface level heliport yer seviyesi heliportu Yer ya da deniz, göl gibi su üzerine yerleştirilen heliportudur.
surface movement radar (SMR) yer hareket radarı Havaalanı içerisinde hava taşıtı ve diğer tüm taşıtları içeren hareketli cisimleri belirleyen ve bunları kontrol kulesindeki radar gösterge ekranına aktaran radar cihazıdır.
surveillance analysis support system-sensor gözetim analiz destek sistemi-sensörü Radar istasyonlarında yapılan mekanik durumunu da içeren performans ölçümleri.
suspected baggage şüpheli bagaj % 100 bagaj tarama sisteminde, taramadan geçen ve yapılan inceleme sonrasında (patlayıcı madde ve/veya düzeneği olduğu varsayılan) kirli olarak ayrılan bagajların ulaştığı en son nokta.
süper yüksek frekans super high frequency 3 ile 30 GHz arasındaki frekans aralığı.
sürekli uçuş planı repetitive flight plan (RPL) Sık sık tekrarlanan, düzenli olarak yapılan temel bazı özellikleri benzer olan belirli uçuşlara ait bir uçuş planı.
switch-over time (light) geçiş süresi (ışık) Belirli bir yönde ölçülen fiili ışık yoğunluğunun, ışık yüzde 25’lik veya üzeri yoğunluklarda çalıştırıldığı durumlarda, bir güç kaynağı değişikliği sırasında yüzde 50’den düşmesi ve tekrar yüzde 50’ye ulaşması için gereken süre.
syllabus program Eğitim boşluğunu doldurmak ve kursun hedefine ulaşması için gerekli eğitim konularını ve başlıklarını belirlemek için oluşturulan liste.